سازمان استاندارد جهانی به جهت بهبود فعالیت‌های مجموعه‌های مختلف تعداد زیادی استاندارد تعریف کرده است؛ از آنجایی که ایران عضوی از این سازمان است؛ بسیاری از شرکت‌ها به دنبال اخذ انواع ایزو می‌باشند و اولین مرحله از مراحل اخذ ایزو انتخاب نوع ایزوهایی است که مورد نیاز شرکت است. پس در این مقاله با ما همراه باشید تا بتوانید اطلاعاتی جامع درباره­‌ی انواع ایزو کسب کنید.

گواهینامه‌­ی IMS

سیستم مدیریت یکپارچه IMS
عنوان این گواهینامه، مخفف عبارت Integrated management system به معنای سیستم مدیریت یکپارچه است. این ایزو از آن دست گواهینامه‌هایی است که همه‌ی صنایع و شرکت‌ها با اهداف و راهبردهای مختلف به دنبال کسب آن هستند و در نتیجه در مقایسه با سایر ایزوها متقاضیان بیشتری دارد. یک سیستم مدیریت یکپارچه، تجمیعی از سیستم‌های مدیریت کیفیت، زیست محیطی و بهداشت و ایمنی است. پس در واقع گواهینامه‌ی IMS بدون دریافت سه ایزوی ۹۰۰۱، ۱۴۰۰۱و ۱۸۰۰۱ ارزش و منطقی ندارد.

استاندارد ISO 9001

می‌توان گفت محبوب‌ترین و پرکاربردترین گواهینامه‌ای که می‌توانید برای اخذ آن اقدام کنید ISO9001 است

این استاندارد در سطح بین‌المللی به عنوان استاندارد سیستم‌های مدیریت کیفیت (QMS) شناخته می‌شود که تا امروز در بیش از حدود ۱۷۸ کشور بالغ بر یک میلیون از این نوع گواهینامه صادر شده است.

ایزو ۹۰۰۱ بندهایی را ارائه می‌دهد که یک شرکت با اجرای آن‌ها طی فرآیندهای موثر، خدمات و تولیدات باکیفیتی را عرضه کند؛ این کیفیت در همه‌ی ابعاد تولید، رضایت مشتری، ایمنی، خدمات پس از فروش و… اجرا می‌شود.

نکته‌ی جذاب و قابل توجه در ایزو ۹۰۰۱ آن است که می‌توان گفت، این استاندارد باعث رفع مشکلات و حذف آن‌ها و در نتیجه کاهش هزینه‌های یک سازمان می‌شود؛ مطمئن باشید با اجرای این استاندارد ریسک‌پذیری و فرآیندگرایی شرکت شما در همه ابعاد بالا خواهد رفت.

استاندارد ISO 14001
ایزو ۱۴۰۰۱، گواهینامه‌ی بین‌المللی برای سیستم‌های مدیریتی زیست محیطی (EMS) است که حدود ۶۴۰۰۰۰ شرکت و سازمان در سراسر جهان موفق به اخذ آن شده اند.

این استاندارد به سازمان شما کمک می‌کند که تا حد امکان تأثیرات مخرب زیست محیطی خودش را کاهش دهد و آنقدری وسیع هست که تقریبا همه‌ی شرکت‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات از مزایای قابل توجه اخذ آن بهره‌مند شوند، چرا که همه‌ی سازمان‌ها بسته به نوع فعالیت، تأثیراتی بر روی محیط زیست دارند که ایده‌آل کشورها و سازمان‌ها‌ی بالادستی این است که تأثیرات منفی شرکت شما حداقل باشد.

اهداف ISO 14001

ارتقای عملکرد زیست محیطی: کاهش آثار مخرب یک سازمان و بازیافت درصد بالایی از ضایعات تولیدی هدف اصلی این گواهینامه است.
برآورده کردن الزامات تطابقی: هر سازمان با توجه به نوع و پیچیدگی محصول و منطقه و کشوری که در آن فعالیت می‌کند، باید بندهای این استاندارد تطبیق دهد و حتی متعهد الزامات بیشتری می‌شود و آنها را اجرایی ­کند.
دست‌یابی به اهداف زیست محیطی: برای رسیدن به موارد اشاره شده، بهتر است سازمان اهداف بلند مدت و کوتاه مدت تعیین کند که به ساختار زیست محیطی کمک می‌کند.
لازم به ذکر است رشد ۵/۵ درصدی تعداد متقاضیان موفق به اخذ نشان ISO14001، نشان دهنده‌ی این است که اهمیت این ایزو، روز به روز بیشتر خواهد شد.

استاندارد ISO 45001 یکی از انواع ایزو

یکی از انواع ایزو است که سازمان استاندارد بین المللی به جهت ارتقای سطح ایمنی و بهداشت یک مجموعه تدوین نموده. هدف آن جلو‌گیری از هرگونه آسیبی­‌ست که متوجّه کارکنان، بازدیدکنندگان و هر عنصر از یک مجموعه باشد.

استاندارد ISO 45001
با پذیرش الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ شما موظف خواهید شد که هر فاکتوری که ممکن است به صدمه و خسارت و بیماری کارکنان منتهی شود، کنترل کنید و اجازه ندهید هیچ خطری آرامش و سلامت جسمی و حتی روانی کارکنان را تهدید کند. اهمیت رعایت الزامات این ایزو در شرایطی خود‌نمایی می‌کند که روزانه صدها و شاید هزاران کارگر، بر اثر حوادثی جان خود را از دست می‌دهند که کاملا پیش‌بینی شده بود و با کمی تلاش قابل حل؛ پس با توجه به آمار قابل توجه از تعداد بالای جراحت‌ها و مرگ و میرهای مربوط به کار، وظیفه‌ی شغلی و البته انسانی هر کارفرما این است که با رعایت الزامات و استانداردهای مطرح شده در ایزو ۴۵۰۰۱ خود را برای دریافت نشان آن، آماده سازد.

در اثبات میزان اهمیت بی‌نهایت بالای این استاندارد، همین بس که طبق آمار در سال 2020 ، تعداد شرکت‌هایی که اقدام به دریافت ISO45001 کردند رشد ۹۷.۳ درصدی داشته است.

مقایسه ISO 45001 و OHSAS 18001 و HSE

خیلی از کار فرمایان، ISO45001 و OHSAS18001 را یک استاندارد واحد می‌دانند، امّا لازم به ذکر است که استاندارد ISO 45001 نسخه‌ی تکمیل شده‌تر و جامع‌تری در مقایسه با OHSAS است و بندها و الزامات این استاندارد را نیز شامل می‌شود، پس قطعا انتخاب بهتری خواهد بود.

توجه داشته باشید IMS از سری گواهینامه‌های ISO است اما HSE استانداردی است سازگار با ISO9001 و ISO45001 امّا نه از سازمان ایزو، بلکه از سازمان استاندارد انگلستان صادر می‌شود.

استاندارد ISO 10006

استاندارد سیستم مدیریت کیفیت: این استاندارد که اکثر شرکت‌های پیمانکاری به دنبال اخذ آن هستند، استانداردی است که دنبال بالا رفتن کیفیت در پروژه‌ها می‌باشد و فرآیند و محصول یک پروژه را از بُعد کیفی بررسی می‌کند. پس توجه داشته باشید که هدف این ایزو، تدوین راهنمایی در جهت مدیریت پروژه نیست و صرفا به دنبال بالا بردن سطح کیفی پروژه می‌باشد.

رویکردهای ISO10006

ISO 10006 مانند سایر سیستم‌های مدیریت کیفیت، 7 رویکرد دارد: مشتری محوری، رهبری، مشارکت همه جانبه‌ی کارکنان، فرآیند محور، رویکرد سیستمی در مدیریت بهبود مداوم، روابط سودبخش چند جانبه، واقع بینی در اتخاذ تصمیم‌ها.

این گواهینامه و اجرای بندهای آن، به این معناست که پیمانکاری برای رسیدن به اهداف پروژه از یک سیستم نظام‌مند مدیریتی تبعیّت می‌کند. با توجه به رویکردهای مختلف و گسترده‌ی این ایزو، می‌توان گفت هر پروژه‌ای با هر میزان پیچیدگی و وسعتی اگر تحت الزامات این استاندارد پیگیری شود، موفق‌تر و هدفمندتر پیش خواهد رفت.

استاندارد ISO 21500

برای توصیف هدف این گواهینامه ابتدا باید بدانیم که پروژه چیست و مدیریت پروژه به چه معناست.

پروژه مجموعه‌ای است منحصر به فرد از فرآیندهایی که شامل فعالیت‌های کنترل شده باشند که سازمان را به هدفی معین در بازه‌ی زمانی تعیین شده برسانند و مدیریت یک پروژه به معنای به کار گرفتن مجموعه‌­ای از روش‌ها و ابزارهایی است که باعث بهینه شدن پروژه می‌شود.

سازمان ایزو در سال ۲۰۱۲، خلأیی بین استانداردهای ارائه شده‌ی خود در زمینه‌ی مدیریت پروژه احساس کرد، در همین راستا ایزو۲۱۵۰۰ را تعریف کرد که هر سازمانی چه خصوصی باشد چه دولتی، در طول هر پروژه‌ای بدون در نظر گرفتن میزان پیچیدگی و طول مدت آن، بتواند این استاندارد ‌را مورد استفاده قرار دهد. سازمان ایزو، این استاندارد را مدام آپدیت می‌کند و آخرین نسخه‌ی این ایزو در سال ۲۰۲۱ تدوین شده است.

ایزو ۲۱۵۰۰ دفترچه‌ی راهنمایی است که یک پیمانکار یا یک کارفرما را در درک و اجرای فرآیندهای مناسب در جهت مدیریت کارآمد پروژه کمک می‌کند. این استاندارد با شناسایی خطراتی که اهداف پروژه را تهدید می‌کند، می‌تواند ریسک‌های پروژه را به روش موثرتری مدیریت کند.

در نهایت بدیهی است که با متعهد شدن به الزامات این ایزو و مدیریت کارآمد پروژه‌ها، هزینه‌های یک سازمان کاهش یافته و با شکل گرفتن روابط درونی و بیرونی موثرتر، خروجی با کیفیت‌تری خواهد داشت.

PMBOK در مقایسه با ISO21500

لازم است توجه کنید که استانداردهای ارائه شده توسط سازمان PMBOK، در حال حاضر طرفداران بیشتری در ایران دارد، اما در مجموع الزامات هر دو در یک جهت هستند و تناقضی با یکدیگر ندارند.

ایزوهای مربوط به رضایتمندی مشتری

شاید شما هم این جمله را شنیده باشید که “بهترین و ارزان‌ترین تبلیغ از مجموعه شما، توسط مشتری‌های راضی صورت می‌گیرد”. سری ایزوهای ۱۰۰۰۱، ۱۰۰۰۲، ۱۰۰۰۳ و ۱۰۰۰۴ مجموعه ای هستند که در جهت تکمیل ISO9001 تدوین شده‌اند و به صورت ویژه و تخصصی الزاماتی را در راستای بالا بردن سطح رضایت مشتری‌ها از خدمات و محصولات ارائه شده عرضه می‌­کند. این پکیج سازمان شما را در جهت برنامه ریزی، طراحی، پیاده‌سازی و تدوام رضایت مشتریان راهنمایی می‌کند. آخرین نسخه این استانداردها در سال ۲۰۱۸ ارائه شد.

ایزوهای مربوط به رضایتمندی مشتری
مابین این ۴ استاندارد، ISO 10002 و ISO 10004 محبوب‌ترند و متقاضیان بیشتری دارند. پس در ادامه به تشریح این دو استاندارد می‌پردازیم:

استاندارد ISO10002

مشتریان شما هر روز انتظار خدمات بیشتر و کیفیت بالاتری را از شما دارند پس باید سعی کنید پیش از رقیبان خود این توقعات را برآورده سازید.

این استاندار به طور ویژه به رسیدگی به شکایات مشتریان می‌پردازد؛ یک سازمان موفق، سازمانی است که به هر شکایت و اعتراض از سوی مشتریان به چشم یک شانس بزرگ برای بهبود سطح کیفیت نگاه کند و سعی کند حتی شدیدترین شکایت‌ها را به رضایت تبدیل کند و می‌توان گفت ISO 10002 یک راهنمای جامع و کامل است تا شما را به این آرمان برساند. چرا که هر شرکتی کم یا زیاد به فکر رسیدگی به شکایات هست اما این استاندارد، این رسیدگی را کارآمدتر، عملیاتی و طی یک فرآیند متمرکز به انجام می‌رساند. با ادغام ISO10002 و ISO9001 و عملی کردن الزامات آنها، پیشرفت چشمگیر و مداومی در راستای مدیریت کیفیت خواهید داشت.

در این استاندارد، فعالیت‌هایی مانند دریافت، بررسی، ارزیابی اولیه و پاسخ به شکایت و اعلام نتیجه و تصمیم اتخاذ شده درباره‌ی آن شکایت، مورد توجه قرار گرفته است.

برخی از مزایای مدیریت شکایت مشتریان با کمک ISO 10002

شناسایی علل مختلف ایجاد شکایت
حل تعداد خیلی زیادی از مسائل با رویکرد مشتری محور
رصد شکایات و پیشرفت مستمر در زمینه‌ی پروسه‌ی مدیریت شکایات
استاندارد ISO10004

بالا رفتن رضایت مشتریان شرکت شما، در گِرُوِ رصد و بررسی کامل انتظارات آن‌ها و تحلیل شکایات، انتقادات و پیشنهادات آن‌هاست. ایزو 10004 می‌تواند با همین هدف در هر نوع سازمانی، صرف نظر از گستردگی و ماهیّت آن به کار گرفته شود. در بین همه‌ی منافعی که این استاندارد برای شما به ارمغان می‌آورد، می‌توان به مواردی مثل حل شکایات، مشتری‌ مداری و حتی بهبود روابط پرسنل با مشتریان اشاره کرد.

پیاده سازی ایزو 10004

از جمله گام‌هایی که در راستای تحقق این استاندارد در سازمان خود باید عملی کنید، عبارتند از:

شناسایی توقعات مشتریان
جمع‌آوری داده‌های مربوط به رضایت مشتری
آنالیز داده‌ها
ارائه بازخوردهای دریافتی به یک سازمان جهت پیشرفت در این زمینه
کنترل مداوم و همیشگی رضایت‌ها و عدم رضایت مشتریان
در کل می‌توان گفت پیشرفت و افزایش کیفیت خدمات در صورتی محقق می‌شود که یک سازمان بتواند میان دیدگاه خود و مشتری در مورد خدمت ارائه شده، تمیز قائل شود و در صورتی که سطح توقعات مشتریان بالاتر بود، در جهت رسیدن به آن تلاش کند که با اجرای ISO 10004 این رویکرد مشتری‌مدارانه، عملیاتی خواهد شد.

استاندارد ISO22000

یکی دیگر از انواع ایزو که سازمان ISO به تازگی در سال ۲۰۱۸ بر روی آن تجدید نظری اعمال کرده، طراحی شده است تا مقیاس جهانی برای نیازهای مربوط به مدیریت امنیت غذایی در زنجیره‌های غذایی را همگرا سازد.

استاندارد ISO22000
این ایزو، در واقع از ترکیب ISO9001 و HACCP و ضمن تکمیل نواقص آن‌ها تدوین شده‌ است تا یک چارچوب موثر و سازنده در زمینه‌ی پیشرفت، گسترش و اجرای سیستم مدیریت ایمنی غذایی (FSMS) با در نظر گرفتن ریسک‌های تجاری یک اُرگان تدوین کند.

ایزو 22000 برای سازمان‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که اصولاً به دنبال اجرای یک سیستم FSMS هستند که متمرکزتر، منسجم‌تر و کاربردی‌تر از آنچه که قانون توقع دارد، عمل کند.

دریافت این نشان می‌تواند اثبات کند که شرکتی که در حوزه‌ی مواد غذایی فعالیت دارد، از سلامت محصولات و کیفیت و کارآمدی سیستم مدیریت خود اطمینان دارد و در واقع یک مصرف‌کننده را نیز به این موارد مطمئن کند؛ چرا که این نوع از استاندارد الزاماتی را در همه‌ی مراحل تولید، فرآوری و توزیع محصولات یک شرکت، از مزرعه گرفته تا خط تولید‌ کارخانه و انبار، در خود جای داده‌ است.

اخذ این استاندارد در گِرو برآورده کردن ضوابط قانونی مربوط به ایمنی مواد غذایی می‌باشد.

نشان‌های دیگر در زمینه صنایع غذایی

می‌توان گفت نشان HACCP پیش نیاز دریافت ISO 22000 است و از نشان‌های دیگری که سازمان‌های حوزه‌ی مواد غذایی استفاده می‌شود می‌توان به نشان حلال و CE اشاره کرد.

استاندارد ISO 27001

یکی از انواع ایزو: استاندارد ISO 27001
با دریافت این استاندارد معتبر، شما نشان می‌دهید که به روش‌ها و الزاماتی که مربوط به امنیّت اطلاعات است، پایبندید و هم خود شما و هم مشتریان و همه کاربرانی که به نوعی به سیستم شما متصلند، از جرایم سایبری، سرقت اطلاعات و حملات ویروسی و… در امان هستید.

استاندارد ISO 31000

هر سازمانی صرف نظر از نوع فعالیت و گستردگی، در مسیر رسیدن به هدف، با خطرات و ریسک‌هایی مواجه‌ است. برای هموار کردن این مسیر به یک روش موجّه بین‌المللی می‌توانید از ISO31000 بهره ببرید تا به صورت اصولی احتمال دستیابی به اهداف و کیفیت مورد نظر را بالا ببرند.

استاندارد ISO-TS29001

یکی از انواع ایزو می‌باشد که تکمیلی بر ISO9001 است که به طور اختصاصی در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی که در زمینه‌ی عرضه‌ی محصولات و خدمات فعالیت می‌کنند، مورد استفاده است.

در صنایع نامبرده، نیاز به توسعه‌ و پیشرفت فرآیندهای پرتکرار است که این استاندارد با تاکید بر موضوعاتی مثل آموزش تخصصی کارکنان و نظم و نظافت محیط کار، این مهم را فراهم می‌سازد.

چند ایزو شناخته شده دیگر

در نهایت انواع ایزو دیگری نیز وجود دارد که کاربردشان محدودتر است؛ مثل ISO 15189 که مربوط به مدیریت کیفیت در مراکز آزمایشگاهی است و ISO 10668 به جهت ارزش‌گذاری مالی برند یک شرکت پیاده‌سازی می‌شود.